The Hari-namamrta-vyakarana is a Sanskrit grammar composed by Jiva Goswami, in which all the technical terms in the sutras are names of Krishna or his associates.
Sri Jiva's inspiration for composing this book originated in Sri Chaitanya Mahaprabhu's explanation of grammar in terms of Krishna's holy names, when he was a pandit in Nabadwip.[1] This grammar was composed in two parts:Laghu-hari-namamrta-vyakarnana and Brhad-hari-namamrta-vyakarnana.[2] A shorter version of the texts, known as Samksepa-Hari-namamrta-Vyakarana, ascribed to either Sri Jiva or Sri Sanatana Goswami is also extant.[3]
The Hari-namamrta-vyakarana consists of seven chapters, or prakaranas.The prakaranas of the book are given below.
* श्रीश्रीराधाकृष्णाभ्यां नमः |*
हरिनामामृतव्याकरणम्
कृष्णमुपासितुमस्य स्रजमिव नामावलिं तनवै॥
त्वरितं वितरेदेषा तत्साहित्यादिजामोदम्॥१॥
* श्रीश्रीकृष्णचैतन्यचन्द्राय नमः *
“तत्त्वप्रदर्शिका टीका”
अर्द्धं तैकस्वरूपञ्च नित्यानन्दात्मधामकम् । नासामि तत्परं तत्त्वं कृष्णं चैतन्यविग्रहम्॥ नमामि । चरणाम्भोजं श्रीमद्गुरुदेवजीवपादानाम्॥ । यत्कृपाविभवैरयं नियुक्तो वराकोऽप्यमृतविभजने॥ स्वल्पायुषां कलियुगेऽत्र नृणां शमिच्छन् । शादानुशासन – महाजलधि विमथ्य॥
नामामृतं समददत् य इदं कृपालुः । स | श्रीलजीवचरणः शरणं ममास्तु॥ अथ कलियुगप्पावतस्य स्वयंभगवतः श्रीमत्कृष्णचैतन्यमहाप्रभोः प्रियपरिकरो, निखिल-शास्त्रोदधि-परिमर्थनोत्थ-भक्तिपीयूष-परिवेशको, विबुधवृन्द-वन्दित-पदारविन्दद्वन्द्वो, विश्ववैष्णवराजराजिवरेण्यो, भागवतपरमहंसाग्रगण्यः समाश्रितवृन्द्ारण्यस्तत्रभवान् श्रीलजीवगोस्वामिचरणो, भजनैकनिष्ठुतयाऽनधीत – व्याकरणानां प्रागधीतान्य व्याकरणानाश्च वैष्णवानां हितकाम्यया नामसंकेतेन व्युत्पत्तिवाञ्छयाच्च, स्वगुरु-श्रीमद्रूपगोस्वामिपाद-रचित-लघु-सूत्र-विस्तार-पारिपाठ्येन श्रीहरिनामामृताख्यं शब्दानुशासनमारभमाणः प्रारिप्सित-ग्रन्थ-निर्विघ्न-परिसमाप्त्यर्थ'शिष्टशिष्यवर्गशिक्षायै वस्तुनिर्देशात्मकमङ्गलमादौ निबध्नाति “कृष्ण'मिति । अनेन सर्व एव ग्रन्थोऽयं मङ्गलमयः इत्येव ज्ञापयति । कृष्णं स्वयम्भगवन्तम् । “कृष्णस्तु भगूवान् स्वयम्' इति श्रीमद्भागवतपरिभाषावचनप्रामाण्यात् । “यजन्ति त्वन्मयास्त्वां वै बहुमूत्र्येकमूत्तिकम्'इत्यक्रूिरोक्त्या भगवत्स्वरूपाणां सर्वेषां तदन्तः पातित्वाच्च । आकर्षति निखिलचराचरान् स्वमाधुर्यमहिम्ना
`स्वरूपानन्देन वेति ‘कृष्णः' । कृषेर्वर्णे,नक्, उणादेर्बाहुल्यात् संज्ञायाश्च । “कृषिर्भूवाचकः
शब्दो णश्च निवृतिवाचवः । तयोरैक्यं परं ब्रह्म कृष्ण इत्यभिधीयते' इति महाभारतम् ।
२ * श्रीश्रीहरिनामामृतव्याकरणम् *
'भूवाचक' इत्यत्र भावे विषु । भावोधात्वर्थ:, सचात्राक्षणं; नक् प्रत्ययश्व कर्तरि, तेनाकर्षण पूर्वकानन्ददायि-नराकृति-परब्रह्म कृष्णशब्दार्थः । श्यामलतमालत्विषि यशोदास्तनन्धये रूढि रिति नामकौमुदी । तमुपासितुमाराधयितुमित्यर्थः । अस्य श्रीकृष्णस्य तत्
संबंधिन इति यावत् । नाम्नामावलि श्रेणी स्रज पुष्पमाल्यमिव तनवै रचयानि। 'इच्छार्थ
धातुसत्व' इत्यनेन प्रार्थनायां विधातृलकारः। ‘कृपयासीत् स्वबन्धने' इति श्रीमद्भागवतसिद्धान्तेन भगवतः कृपा शक्तिमन्तरेण यथा दाम्ना तस्मैं बन्धनमसम्भवं तथा तन्नाम्नामपि । नामिनाम्निर्भेद्ध्रतः श्रीभगवत्कृपां प्रार्थयत इति हृदयम् । “ न कुर्यान्निष्फूलं कर्म्” इत्यतः फलमाह-एषेति । एषा मया तन्यमाना ग्रन्थनिबद्धनामावलिः, तत् सॊहित्यादिजामोदः-साहित्यं रूढिवृत्त्या काब्यात्मकग्रन्थविशेषः तत् तस्य श्रीकृष्णस्य सम्बन्धिसाहित्यं श्रीमद्भागवतम्, आदिना श्रीगोपालचम्पू-ललितमाधव-मुक्ताचरितादय-स्तेभ्यो जात अामोद आनन्द-स्तम् । – पक्षे तत्-तस्य श्रीकृष्णस्य साहित्यं साहचर्य', परिकरैः सह संसर्गः इति यावत् । आदिना आलिङ्गनं नमांदिकश्च । तस्माज्जात आामोदः परिमलस्तम् त्वरितं शीघ्र' यथा-स्यात्तथा वितरेत् दद्यात्; परिशीलकेभ्य इति शेषः । अर्ह-शत्कयोरित्यनेन विधिः । शक्तिः सामर्थ्यम् । तेन नामावलिः श्रीकृष्णसाहित्यादिजीमोर्द दातुं समर्थ एवेत्यर्थः ।
यद् वा एषा श्रीकॄष्णनामावलिस्तत् साहित्यादिजामोदं हितेनाऽविद्यामोचनरूप-*
मङ्गलेन सह वर्त्तमानेति सहिता भक्तिः, तस्य श्रीकृष्णस्य (कृष्णसम्बन्धिनी) सहिता तत्सहिता या शुद्धा कृष्णभक्तिस्तामर्हत्ोति तत्साहित्यं श्रीमद्भागवतम् । ‘मेनिरे भगवद्रूपं शास्त्रं भागवतं कलौ' इति प्राचीनप्रमाणाच्च । “तदर्हतीति' नृसिह् यः । तदादि यस्य तत्साहित्यादि श्रीमद्भागवतादि-भक्तिरसशास्त्रं भक्तिरसपात्रश्च । लक्षणया तदनुशीलनं सेवनश्च । तस्माज्जातं परानन्दं शीघ्र' वितरेत् । यद्यपि भगवन्नाममात्रस्यैव भागवतानन्दवितरणे स्वाभाविक्यसाधारणी शक्तिरस्त्येव तथापि तेषां ग्रथनं तु कण्ठधारणसौकयर्थि
मिति नायं निष्ऽफलप्रयासः ।
पक्षे कृष्णमिति सत्या सत्यभामा, भीम भीमसेन इतिवत् कृष्णं श्रीकृष्णचैतन्य- ।
देवम् । ‘सामर्थ्यमौचिती देशः कालो व्यक्तिः स्वरादयः' इत्यादिप्रमाणाद् देशकालौचित्यभेदेनार्थवैशिष्ट्य-स्वीकारा च स एवार्थः । कलियुगोपास्य-निर्णयप्रसंगे ‘कृष्णवर्ण' त्विषाकृष्णं साड्रोपाजूस्त्रपार्षदम्' इति श्रीमद्भागवतपद्यव्याख्यायां सर्वसम्वादिनी प्रारम्भे“श्रीश्रीकृष्णचैतन्यदेवनामानं श्रीभगवन्तं कलियुगेऽस्मिन् वैष्णवजनोपास्यावतारतये' त्याद्युक्तः स्वयं ग्रन्थकक्तरप्ययमेवाभिप्रायः । तमुपासितुं संकीर्त्तानप्राधान्येनाराधयितुं, “यज्ञैः संकीर्तनप्रायैर्यजन्ति हि सुमेधस' इत्युक्त: । अस्य श्रीकृष्णचैतन्यदेवस्य नाम्नां तत्प्रचारितानां वा नाम्नामावलिस्तत्साहित्यादिजामोदमिति पूर्ववत् । यद्वा तस्य श्रीभगवतः साहित्यं लीलादिश्रवणकीर्त्तनद्वारेण सह वर्त्तनं तत् संग इति यावत्; तदादियेषां स्मरणादीनां तानि तत्साहित्यादीनि तेभ्यो जातमामोंर्द चिरीदनर्पितोज्वलरसास्वादन – सुखविशेष शीघ्र' वितरेतू प्रदातुं शक्नुयात्र । नाम्नः परमपुरुषार्थदत्वप्रसिद्धरिति ।
1 / naAr"AyaNAAäu"àU"taAe'yaM vaNAR‚(ma: /
1. nārāyaṇād udbhūto ’yaṁ varṇa-kramaḥ nārāyaṇāt—from Lord Nārāyaṇa; udbhūtaḥ—appeared; ayam—this; varṇa—of phonemes; kramaḥ—series. This series of varṇas (the Sanskrit alphabet) appeared from Nārāyaṇa.[1] a ā i ī u ū ṛ ṝ ḷ ḷ‾ e ai o au ṁ ḥ. ka kha ga gha ṅa ca cha ja jha ña ṭa ṭha ḍa ḍha ṇa ta tha da dha na pa pha ba bha ma ya ra la va śa ṣa sa ha kṣa. ete varṇā akṣarāṇi. eṣām udbhava-sthānāni—a-ā-ka-varga-ha-visargāṇāṁ kaṇṭhaḥ. i-ī-ca-varga-ya-śānāṁ tālu. u-ū-pa-vargāṇām oṣṭhaḥ. ṛ-ṝ-ṭa-varga-ra-ṣāṇāṁ mūrdhā. ḷ- ḷ‾-ta-varga-la-sānāṁ dantāḥ. ed-aitoḥ kaṇṭha-tālu. od-autoḥ kaṇṭhauṣṭham. va-kārasya dantauṣṭham. anusvārasya śiro nāsikā vā. ----[1] In Pāṇini's system, the most popular system of Sanskrit grammar in India, the varṇa-krama in the form of the fourteen pratyāhāra-sūtras is said to have emanated from Lord Śiva. But in Hari-nāmāmṛta-vyākaraṇa the varṇa-krama is traced back to Lord Nārāyaṇa, who is glorified throughout the Vedic literature as the Supreme Lord. ----[BE1]Between this heading and the first sutra there is a note in course about the format of translation and order of commentaries etc.
Saṁśodhinī—The Sanskrit word varṇa is most literally translated as a phoneme, or speech-sound. To translate the word varṇa as a letter is erroneous, because a letter is defined as a written or printed symbol employed to represent a speech-sound. The phonemes, having arisen from Nārāyaṇa, are eternal whereas the letters used to represent them may vary. For example, before the introduction of printing into India in the eighteenth century, the script in which Sanskrit was written and taught varied from place to place and was the same, or almost the same as that used in writing the local vernacular language. The dissemination of printed Sanskrit texts, however, encouraged the predominance of one form of writing, the Devanāgarī script of central India in which the modern languages Hindī and Marāṭhī are also written. Today most Sanskrit publications are printed in this [null script][BE1] .
Explanation of varṇa-krama:
According to MW, varṇa-krama means “order or series of letters, alphabetical arrangement, alphabet.”
Amṛta explains varṇa-krama as varṇānāṁ kramaḥ kramaśo nirgamanam (“the issuing forth sequentially by the varṇas[1][MA2] ”).
Bāla offers the following explanation: varṇāni udbhūtāni tat-kramaś ca udbhūta ity arthaḥ (“Both the varṇas and their order appeared from Nārāyaṇa”).----[1] Amṛta further explains that the word krama is formed by applying the kṛt pratyaya [gh]a[ṇ] after the dhātu kram[u] pāda-vikṣepe (1P or 4P, “to step, walk”) in bhāve prayoga. Thus the word varṇānām is not sambandha-ṣaṣṭhī here, rather it is the anukta-kartā taking ṣaṣṭhī by kartṛ-karmaṇoḥ ṣaṣṭhī kṛd-yoge . All of this will become clear in the Kāraka-prakaraṇa.----[BE1]This samsodhini has one more sentence in course: " The sounds (varëas) of the Sanskrit alphabet are enumerated below in both Devanägaré script and roman transliteration."
[MA2]
The sounds (varëas) of the Sanskrit alphabet are enumerated below by showing the letters used to represent them in Devanägaré and roman transliteration.[MA1]
Våtti[1]—The varëa-krama is as follows:
| @ a | @A ä | w i | wR é | o u | O ü | [% å
|\# è
|la{ ÿ
|<nowiki>la| ÿ‾</nowiki>
|W e
|We ai
|@Ae o
|@AE au
|}
{| class="wikitable"
|@M à
|@: ù
|}
(Here the @ in @M and @: is just to aid pronunciation, the actual letters are just M and :)
{| class="wikitable"
|k(ka
|Ka kha
|gA ga
|Ga gha
|x~ ìa
|-
|ca ca
|C$ cha
|ja ja
|Ja jha
|Ha ïa
|-
|q% öa
|Q& öha
|x" òa
|X# òha
|NA ëa
|-
|ta ta
|Ta tha
|d" da
|Da dha
|na na
|-
|pa pa
|P(pha
|ba ba
|Ba bha
|ma ma
|}
{| class="wikitable"
|ya ya
|r" ra
|la la
|va va
|-
|zA ça
|Sa ña
|s$a sa
|h" ha
|}
{| class="wikitable"
|ºa kña
|}
These sounds are called ''varëas, akñaras,'' or ''al-s.''
----[[# ftnref1|[1]]] The våttis (“fundamental explanations of the sütras”) were also written by Jéva Gosvämé. In the våttis, Jéva Gosvämé clarifies the sütra, gives examples, supplies extra information, and mentions the opinions of other grammarians. The Dhätu-saìgraha (“list of dhätus”) was also composed by Jéva Gosvämé. The Avyaya-çabda-saìgraha (“list of avyayas”), however, is an anonymous appendix, probably composed by Purédäsa, found only in some of the printed editions of the Hari-nämämåta, and the Gaëa-päöha (“list of gaëas”) belongs to Päëini. ----[MA1]Put a sentence like refer to the BBT pronunciation guide .. Saàçodhiné—It will be explained in sütra 17 that all the varëas from ka to ha, the consonants of the Sanskrit alphabet, are dependent on the vowels for their pronunciation. That is to say, it is impossible to pronounce a consonant without the aid of a vowel. For this reason all the varëas from ka to ha are listed with an inherent a. But actually these varëas refer to the consonants themselves, regardless of the adjacent vowel. Thus the varëa ka refers to k, the varëa kha to kh, and so on. One should not be confused by the various labels such as “the varëa ka,” ka-räma, ka-kära, and k; they all refer to the same consonant k, never to k+a. This is the case for all the varëas from ka to ha. One should also be careful not to mistake kh, gh, ch, and so on, to be a combination of k+h, g+h, c+h, and so on, because in roman transliteration the h in kh and so on is employed merely to indicate that the varëa is an aspirated consonant. It is impossible for kh and so on to be conjunct consonants since in Sanskrit there are no conjunct consonants that have h as their second member. The varëas from a to au, the vowels of the Sanskrit alphabet, are written differently when they come after a consonant. A, however, has no post-consonantal symbol and is assumed to come after every consonant unless there is another vowel or a viräma in its place. The post consonantal forms of the vowels are shown below with the consonant k to indicate their proper placement. k(ka, k(A kä, ik(ki, k(L ké, ku(ku, kU(kü, k(kÿ, k} |